ปัญหาสุขภาพจิตในวัยทำงานมีหลากหลายรูปแบบ ซึ่งแต่ละแบบมีลักษณะเฉพาะที่ควรทำความเข้าใจ เพื่อให้สามารถรับมือได้อย่างถูกวิธี
1. โรคซึมเศร้า (Depression) เป็นปัญหาที่พบบ่อยที่สุดในวัยทำงาน อาการที่มักพบได้บ่อยคือ รู้สึกเศร้าหมอง ขาดพลังใจ เบื่อหน่ายกับกิจกรรมที่เคยสนใจ และอาจมีความคิดทำร้ายตนเอง สาเหตุอาจมาจากความเครียดจากงาน ปัญหาเศรษฐกิจ หรือเหตุการณ์สูญเสียในชีวิต ซึ่งอาจทำให้เกิดผลกระทบรุนแรงต่อการทำงานและความสัมพันธ์ระหว่างบุคคล
2. โรควิตกกังวล (Anxiety Disorders) แบ่งออกเป็นหลายประเภท เช่น ความกังวลทั่วไป ความกลัวสังคม และอาการแพนิก ลักษณะอาการคือ เกิดความรู้สึกกลัวโดยไม่มีเหตุผล กังวลเกินจริง หัวใจเต้นแรง มือสั่น และหายใจไม่ออก ส่งผลให้ผู้ป่วยต้องการหลีกเลี่ยงกับสถานการณ์ต่าง ๆ จนกระทบต่อการทำงาน
3. ภาวะหมดไฟในการทำงาน (Burnout) เกิดจากการทำงานหนักต่อเนื่องโดยไม่มีการพักผ่อนเพียงพอ สัญญาณสำคัญคือความเหนื่อยล้าทั้งร่างกายและจิตใจ ความรู้สึกเบื่อหน่ายกับงาน และประสิทธิภาพการทำงานลดลง ปัจจัยเสี่ยงได้แก่ ภาระงานหนักเกินไป ขาดการสนับสนุนจากเพื่อนร่วมงาน และสภาพแวดล้อมการทำงานที่ไม่เหมาะสม
4. ความเครียดเรื้อรัง (Chronic Stress) เป็นการสะสมของความเครียดที่ไม่ได้รับการจัดการอย่างเหมาะสม ส่งผลระยะยาวต่อระบบภูมิคุ้มกัน ระบบหัวใจและหลอดเลือด และระบบประสาท ทำให้เสี่ยงต่อโรคต่าง ๆ มากขึ้น
ภาระงานที่มากเกินไปและการทำงานล่วงเวลาบ่อยครั้ง เป็นปัจจัยเสี่ยงหลักที่ทำให้ร่างกายและจิตใจไม่ได้พักผ่อน รวมถึงความไม่มั่นคงในการทำงานและความกดดันด้านผลงาน ทำให้เกิดความวิตกกังวลและความเครียดอย่างต่อเนื่อง นอกจากนี้ สภาพแวดล้อมการทำงานที่เป็นพิษ เช่น การคุกคาม การเหยียดหยาม หรือความขัดแย้งในที่ทำงาน ก็จะส่งผลกระทบต่อสุขภาพจิตอย่างรุนแรงได้เช่นกัน
ถึงแม้ว่าในปัจจุบัน จะมีรูปแบบการทำงานระยะไกลหรือ Work From Home ที่ทำให้ผู้ที่มีปัญหาไม่ต้องเจอกับสภาพแวดล้อมการทำงานที่เป็นปัจจัยทำให้เกิดอาการ แต่อาจทำให้เกิดความรู้สึกโดดเดี่ยวและขาดการปฏิสัมพันธ์ทางสังคม ที่สามารถส่งผลต่อสุขภาพจิตในระยะยาวได้
ความกดดันทางการเงินและหนี้สินเป็นสาเหตุสำคัญของความเครียดในวัยทำงาน ไม่ว่าจะเป็น ปัญหาความสัมพันธ์ระหว่างครอบครัว และภาระรับผิดชอบต่อครอบครัวที่เพิ่มขึ้น เช่น การดูแลผู้สูงอายุหรือเลี้ยงดูบุตร ที่อาจสร้างแรงกดดันทางจิตใจ
การขาดการพักผ่อนและพฤติกรรมการใช้ชีวิตที่ไม่สมดุล เช่น การกินอาหารไม่เป็นเวลา การนอนหลับพักผ่อนไม่เพียงพอ หรือการขาดการออกกำลังกาย ย่อมส่งผลต่อสุขภาพจิตโดยตรง
นอกจากนี้ ยังรวมถึงการเปลี่ยนแปลงสำคัญในชีวิต ไม่ว่าจะเป็นเหตุการณ์ดีหรือไม่ดี เช่น การย้ายงาน การแต่งงาน หรือการมีบุตร ล้วนเป็นปัจจัยที่อาจก่อให้เกิดความเครียดได้ทั้งสิ้น
● อาการนอนไม่หลับหรือนอนมากเกินไปเป็นสัญญาณเตือนที่สำคัญ เพราะการนอนหลับมีความสัมพันธ์โดยตรงกับสุขภาพจิต
● ปวดศีรษะเรื้อรังหรือปวดเมื่อยตามร่างกายโดยไม่มีสาเหตุชัดเจน อาจเป็นผลมาจากความเครียดสะสม
● การเปลี่ยนแปลงของน้ำหนักตัวอย่างรวดเร็ว ทั้งเพิ่มขึ้นหรือลดลง อาจสะท้อนถึงปัญหาสุขภาพจิต
● ความเหนื่อยล้าที่ไม่หายไปแม้จะพักผ่อนเพียงพอก็เป็นสัญญาณเตือนที่ไม่ควรมองข้าม เพราะอาจเป็นภาวะซึมเศร้าหรือความเครียดเรื้อรัง
● มีอาการหงุดหงิด ฉุนเฉียว หรืออารมณ์เปลี่ยนแปลงง่ายโดยไม่มีเหตุผลชัดเจน
● ความรู้สึกว่างเปล่า เศร้า หรือ รู้สึกหมดหวัง
● ความวิตกกังวลหรือความกลัวที่ไม่สมเหตุสมผลและรบกวนชีวิตประจำวัน
● การขาดความสนใจในกิจกรรมที่เคยชอบ ล้วนเป็นสัญญาณเตือนที่ต้องให้ความสำคัญ
● การแยกตัวจากสังคมและคนรอบข้าง การหลีกเลี่ยงการพบปะสังสรรค์
● ประสิทธิภาพการทำงานลดลงหรือขาดงานบ่อยขึ้น
● การใช้สารเสพติด แอลกอฮอล์ หรือพฤติกรรมหลีกหนีอื่น ๆ มากขึ้น
● การตัดสินใจผิดพลาดบ่อยครั้ง เป็นสัญญาณที่บ่งบอกถึงการเปลี่ยนแปลงของสุขภาพจิตที่ต้องได้รับการช่วยเหลือ
● เทคนิคการจัดการเวลาและจัดลำดับความสำคัญ ช่วยลดความเครีย ดได้อย่างมีประสิทธิภาพ ไม่ว่าจะเป็นการวางแผนงานล่วงหน้า การแบ่งงานใหญ่เป็นงานเล็กแล้วค่อยทำทีละส่วน และการตั้งเป้าหมายที่เป็นไปได้
● การตั้งขอบเขตระหว่างชีวิตส่วนตัวและการทำงาน เช่น การไม่ตอบอีเมลงานหลังเลิกงาน หรือการมีพื้นที่ส่วนตัวที่แยกจากการทำงาน
● เทคนิคการผ่อนคลายต่าง ๆ เช่น การหายใจลึก การยืดกล้ามเนื้อ หรือการฟังเพลง รวมถึงการหยุดพักอย่างมีคุณภาพ ไม่ใช่แค่การนั่งเฉย ๆ แต่เป็นการทำกิจกรรมที่ช่วยฟื้นฟูพลังงานให้แก่ร่างกาย
● การนอนหลับที่เพียงพอและมีคุณภาพเป็นรากฐานสำคัญของสุขภาพจิต ควรนอน 7-8 ชั่วโมงต่อวัน มีเวลานอนและตื่นที่สม่ำเสมอ และสร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการนอนหลับ
● อาหารและโภชนาการมีผลต่อสุขภาพจิต ควรเลือกรับประทานอาหา รที่มีคุณค่าทางโภชนาการ หลีกเลี่ยงอาหารจานด่วนและน้ำตาลมากเกินไป
● การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ เพื่อช่วยปลดปล่อยสารเอ็นดอร์ฟินที่ทำให้รู้สึกดี ไม่จำเป็นต้องออกกำลังกายหนัก แค่เดินเร็วหรือยืดเหยียดร่างกายก็มีประโยชน์ต่อร่างกาย
● การฝึกสติ (Mindfulness) และการทำสมาธิ เพื่อช่วยให้จิตใจสงบ ลดความวิตกกังวล และเพิ่มความตระหนักรู้ในตนเอง
กรณีที่การดูแลตนเองไม่ได้ผล ควรไปพบจิตแพทย์หรือนักจิตวิทยา โดยเฉพาะหากอาการเริ่มส่งผลกระทบต่อการทำงานหรือความสัมพันธ์กับคนรอบตัว รวมถึงหากเริ่มอยากทำร้ายตนเองหรือผู้อื่น เพราะการได้ไปพบกับจิตแพทย์ ผู้ป่วยจะได้รับทางเลือกในการบำบัดที่หลากหลาย เช่น การได้รับคำปรึกษา การบำบัดด้วยการพูดคุย หรือการใช้ยาในกรณีที่จำเป็น
การดูแลสุขภาพจิตเป็นเรื่องปกติเช่นเดียวกับการดูแลสุขภาพกาย อย่ากลัวที่จะขอความช่วยเหลือเมื่อจำเป็น โดยประเทศไทยมีสายด่วนสุขภาพจิต 1323 ที่ให้บริการตลอด 24 ชั่วโมง และมีทรัพยากรออนไลน์มากมายที่พร้อมช่วยเหลือผู้ที่ต้องการการสนับสนุนด้านปัญหาสุขภาพจิต
แม้ปัญหาสุขภาพจิตจะต้องการการดูแลเฉพาะทาง แต่สุขภาพกายที่แข็งแรงก็เป็นพื้นฐานสำคัญที่ช่วยเสริมพลังใจให้กลับมาได้
เพราะเมื่อร่างกายแข็งแรง ใจก็พร้อมที่จะก้าวต่อไป การดูแลสุขภาพกายอย่างสม่ำเสมอ รวมถึงการวางแผนค่าใช้จ่ายผ่านประกันสุขภาพ จึงเป็นอีกทางหนึ่งที่ช่วยลดภาระทางใจ และเตรียมความ พร้อมหากเกิดโรคทางกายจากความเครียดสะสม เช่น โรคความดันสูงหรือระบบย่อยอาหารผิดปกติ
เลือก “ประกันสุขภาพ” จากพรูเด็นเชียล ประกันชีวิต พร้อมรับมือทุกสถานการณ์สุขภาพ คลิก
หมายเหตุ
● ความคุ้มครองขึ้นกับแผนประกันภัยที่เลือก
● เงื่อนไขความคุ้มครองเป็นไปตามที่กรมธรรม์กำหนด
● ผู้ซื้อควรทำความเข้าใจรายละเอียดความคุ้มครอง และเงื่อนไขก่อนตัดสินใจทำประกันภัยทุกครั้ง
ข้อมูลอ้างอิง
● ทำความรู้จัก 5 ปัญหาสุขภาพจิตคุกคามชีวิตวัยทำงาน ว่าตัวเรานั้น เข้าข่ายหมดไฟในการทำงานไหมนะ
● กรมสุขภาพจิตเผยวัยทำงานเสี่ยงเกิดเครียดได้สูง แนะ 10 วิธีดูแลใจให้มีสุขรายวัน มีผลงานดีขึ้น