เมื่อเกิดแผ่นดินไหว นอกจากความเสียหายทางกายภาพแล้ว ยังส่งผลกระทบต่อปัญหาสุขภาพได้ด้วยเช่นกัน เช่นการเกิด "ภาวะเวียนหัวจากแผ่นดินไหว" หรือ "โรคสมองเมาแผ่นดินไหว" ซึ่งหากเป็นแล้วยังจะส่งผลต่อคุณภาพชีวิตของเราอย่างมาก
หลายคนอาจไม่ทราบว่าอาการเวียนศีรษะที่เกิดขึ้นหลังแผ่นดินไหวนั้นเป็นภาวะทางการแพทย์ที่เรียกว่า Earthquake Sickness Syndrome หรือ ESS ซึ่งพบได้บ่อยกับผู้ประสบภัยแผ่นดินไหว แต่มักถูกละเลยเนื่องจากไม่ใช่อาการบาดเจ็บที่มองเห็นได้ชัดเจน
โรคสมองเมาแผ่นดินไหว คือภาวะที่รู้สึกเวียนศีรษะ มึนงง หรือรู้สึกว่าพื้นยังคงสั่นไหวแม้แผ่นดินไหวจะสิ้นสุดลงแล้ว เกิดจากระบบการทรงตัวได้รับผลกระทบ ทางการแพทย์เรียกอาการนี้ว่า "Earthquake-induced Dizziness" หรือ "Seismic Vertigo" เป็นปฏิกิริยาของร่างกายที่พยายามปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงอย่างฉับพลันของสภาพแวดล้อม เนื่องจากระบบการทรงตัวของมนุษย์ ซึ่งได้แก่หูชั้นใน สายตา และเซ็นเซอร์รับความรู้สึกในกล้ามเนื้อและข้อต่อ ได้รับข้อมูลที่ขัดแย้งกันเมื่อเกิดแผ่นดินไหว จึงทำให้สมองสับสนและเกิดอาการเวียนศีรษะได้แม้เหตุการณ์แผ่นดินไหวจะสงบลงแล้ว
การสั่นสะเทือนของแผ่นดินส่งผลกระทบโดยตรงต่อระบบเวสต ิบูลาร์ในหูชั้นใน (ระบบการทรงตัว) ซึ่งทำหน้าที่ควบคุมการทรงตัว การสั่นไหวที่ผิดปกติทำให้ของเหลวในหูชั้นในเคลื่อนที่ผิดจังหวะ ส่งผลให้สมองรับรู้การเคลื่อนไหวแม้ในยามที่ร่างกายอยู่นิ่ง ๆ เหมือนเวลาที่เรานั่งเรือแล้วต้องขึ้นฝั่งแต่ยังรู้สึกถึงความโคลงเคลงอยู่
ความเครียดและความวิตกกังวลที่เกิดขึ้นระหว่างและหลังแผ่นดินไหว สามารถกระตุ้นระบบประสาทอัตโนมัติ ทำให้เกิดอาการเวียนศีรษะได้ นอกจากนี้ ฮอร์โมนความเครียดยังส่งผลให้กล้ามเนื้อตึงตัว ซึ่งอาจทำให้เกิดอาการปวดเกร็งบริเวณคอและไหล่ ส่งผลต่อการไหลเวียนเลือดไปยังสมองได้
บางคนมีความไวต่อการรับรู้แรงสั่นสะเทือนมากกว่าคนทั่วไป ทำให้สมองยังคง รู้สึกถึงการสั่นไหวแม้แผ่นดินไหวจะหยุดลงแล้ว ความไวนี้อาจเกี่ยวข้องกับความผิดปกติของระบบประสาทรับความรู้สึก หรือประสบการณ์ในอดีตที่ส่งผลให้สมองตื่นตัวมากเกินไป
ในระหว่างแผ่นดินไหว อาจเกิดการบาดเจ็บที่ศีรษะจากวัตถุที่หล่นลงมาหรือการล้ม การบาดเจ็บเหล่านี้แม้จะเป็นเพียงเล็กน้อยแต่สามารถส่งผลต่อระบบการทรงตัว และอาจทำให้เกิดอาการเวียนศีรษะเรื้อรังได้ ซึ่งในบางกรณีอาจเป็นสัญญาณของภาวะสมองกระทบกระเทือน
ภาวะเครียดหลังเหตุการณ์สะเทือนขวัญ (PTSD) ที่เกิดจากประสบการณ์แผ่นดินไหวสามารถทำให้เกิดอาการทางกายได้ รวมถึงอาการเวียนศีรษะ ความหวาดกลัวและความวิตกกังวลที่เกิดขึ้นเมื่อนึกถึงเหตุการณ์ยังอาจกระตุ้น ระบบประสาทอัตโนมัติและทำให้เกิดอาการดังกล่าวได้
● เวียนศีรษะ มึนงง : รู้สึกว่าห้องกำลังหมุน หรือตัวเองกำลังลอยอยู่
● รู้สึกว่าพื้นยังคงสั่นไหว : มีความรู้สึกว่าพื้นใต้เท้ายังคงสั่นไหว แม้จะอยู่บนพื้นที่มั่นคง
● คลื่นไส้ อาเจียน : เกิดจากการที่ระบบการทรงตัวและการมองเห็นส่งข้อมูลขัดแย้งกันไปยังสมอง
● ปวดศีรษะ : มักเกิดจากความเครียดและการเกร็งกล้ามเนื้อคอและไหล่
● เสียการทรงตัว : เดินเซ เสียสมดุล หรือล้มง่ายกว่าปกติ
● นอนไม่หลับ : อาการวิตกกังวลและความรู้สึกว่าพื้นยังสั่นไหวอาจรบกวนการนอน
● วิตกกังวล : กังวลว่าจะเกิดแผ่นดินไหวซ้ำ หรือกลัวว่าอาการจะไม่หาย
● ปัญหาการมองเห็น : การมองเห็นพร่ามัว หรือมีปัญหาในการโฟกัส
ส่วนใหญ่แล้ว อาการจะค่อย ๆ ดีขึ้นภายใน 2-4 สัปดาห์ แต่บางรายอาจมีอาการนานถึงหลายเดือน ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของแผ่นดินไหว และการได้รับการรักษาที่เหมาะสม
อย่างไรก็ตาม ผู้ที่มีประวัติโรคเวียนศีรษะหรือปัญหาเกี่ยวกับการทรงตัวมาก่อน อาจมีอาการที่รุนแรงและใช้เวลาในการฟื้นตัวนานกว่า
การรักษาทางการแพทย์สำหรับภาวะเวียนหัวจากแผ่นดินไหวประกอบด้วย
1. การตรวจวินิจฉัย : แพทย์จะทำการตรวจร่างกายโดยละเอียด รวมถึงการทดสอบการทรงตัวและการตรวจหูชั้นใน ในบางกรณีอาจต้องใช้การตรวจทางรังสีวิทยา เช่น CT Scan หรือ MRI เพื่อตรวจหาการบาดเจ็บที่สมอง
2. ยาบรรเทาอาการ : ยาแก้เวียนศีรษะอาจถูกสั่งจ่ายเพื่อบรรเทาอาการในระยะสั้น แต่ไม่ควรใช้เป็นเวลานานเนื่องจากอาจรบกวนกระบวนการฟื้นฟูตามธรรมชาติของร่างกาย
3. กายภาพบำบัด : การทำกายภาพบำบัดเฉพาะทางสำหรับอาการเวียนศีรษะ เช่น การฝึกการทรงตัว (Vestibular rehabilitation therapy) ซึ่งประกอบด้วยการออกกำลังกายที่ออกแบบมาเพื่อช่วยให้สมองปรับตัวกับการทำงานของระบบการทรงตัวที่ผิดปกติ
4. การรักษาทางจิตวิทยา : ในกรณีที่อาการเวียนศีรษะเกี่ยวข้องกับความวิตกกังวลหรือ PTSD การบำบัดทางจิตวิทยา เช่น การบำบัดความคิดและพฤติกรรม (CBT) อาจได้ผลดีกับการรักษาอาการ
นอกจากการรักษาทางการแพทย์แล้ว การดูแลตนเองก็มีความสำคัญไม่แพ้กัน
1. การพักผ่อนอย่างเพียงพอ : นอนหลับให้เพียงพอและหลีกเลี่ยงการทำกิจกรรมที่ต้องใช้สมาธิมากจนเกินไป
2. เทคนิคการผ่อนคลาย : การฝึกหายใจลึก ๆ การทำสมาธิ หรือโยคะ สามารถช่วยลดความเครียดและบรรเทาอาการเวียนศีรษะได้
3. การออกกำลังกายเบา ๆ : การออกกำลังกายอย่างค่อยเป็นค่อยไป เช่น การเดินช้า ๆ สามารถช่วยให้ร่างกายกลับมาทรงตัวได้ดีขึ้น
4. การจำกัดสิ่งกระตุ้น : หลีกเลี่ยงการมองดูหน้าจอนานเกินไป หรือการอยู่ในสภาพแวดล้อมที่มีการเคลื่อนไหวมาก เช่น การเดินในสถานที่ที่มีความแออัด
การเตรียมชุดอุปกรณ์ฉุกเฉินที่มียาสำหรับอาการเวียนศีรษะไว้ล่วงหน้าเป็นวิธีการเตรียมพร้อมที่ดี โดยเฉพาะในพื้นที่เสี่ยงต่อการเกิดแผ่นดินไหว ซึ่งอาจประกอบด้วยยาแก้เวียนศีรษะที่ไม่ต้องมีใบสั่งแพทย์ ยาแก้คลื่นไส้ และยาแก้ปวด
การมีความรู้เกี่ยวกับอาการเวียนหัวจากแผ่นดินไหวจะช่วยให้คุณไม่ตกใจเมื่อเกิดอาการ ทั้งยังทำให้รู้ว่า แม้จะเป็นภาวะที่พบได้บ่อยแต่ก็มักจะดีขึ้นได้เอง รวมถึงรู้ว่าเมื่อใดควรไปพบแพทย์ อีกทั้งการเรียนรู้เกี่ยวกับระบบการทรงตัวของร่างกายและวิธีการที่แผ่นดินไหวส่งผลกระทบต่อระบบนี้ยังจะช่วยให้คุณเข้าใจอาการของตนเองได้ดีขึ้นด้วย
การฝึกเทคนิคการจัดการความเครียดเป็นประจำ เช่น การหายใจลึก ๆ, การทำสมาธิ หรือการผ่อนคลายกล้ามเนื้อแบบก้าวหน้า (Progressive muscle relaxation) จะช่วยเตรียมพร้อมรับมือกับความเครียดที่อาจเกิดขึ้นหลังแผ่นดินไหว ทั้งยังช่วยลดโอกาสที่ความเครียดจะทำให้อาการเวียนศีรษะแย่ลง
การรักษาภาวะเวียนหัวจากแผ่นดินไหวอาจมีค่าใช้จ่ายที่ต้องจ่ายเรื่อย ๆ หากอาการไม่ดีขึ้น ทั้งยังขึ้นอยู่กับระดับความรุนแรงของอาการและวิธีการรักษา โดยทั่วไปค่าใช้จ่ายอาจประกอบด้วย ค่าตรวจวินิจฉัย ค่ายาบรรเทาอาการ ค่ากายภาพบำบัด และค่าบริการทางจิตเวช (ถ้ามี)
ซึ่งแม้แผ่นดินไหวจะเป็นเหตุการณ์ที่ยากจะคาดเดา แต่คุณสามารถเตรียมพร้อมด้วยการทำประกันสุขภาพ IPD ที่สามารถเลือกเพิ่มการรักษาแบบ OPD ในแผนกรมธรรม์ได้ พร้อมผลประโยชน์กรณีเสียชีวิตจากพรูเด็นเชียล ประกันชีวิต เพื่อช่วยให้เข้าถึงการรักษาได้ทันท่วงที โดยไม่ต้องกังวลเรื่องค่าใช้จ่าย ผู้ที่สนใจสามารถเลือกซื้อประกันชีวิตทางออนไลน์ได้เลย
ซื้อประกันชีวิตและสุขภาพ PRUe-Healthcare Plus ที่นี่
*ความคุ้มครองขึ้นอยู่กับแผนประกันภัยที่เลือก
*เงื่อนไขความคุ้มครองเป็นไปตามที่กรมธรรม์กำหนด
*ผู้ซื้อควรทำความเข้าใจรายละเอียดความคุ้มครอง และเงื่อนไขก่อนตัดสินใจทำประกันภัยทุกครั้ง
ข้อมูลอ้างอิง
1. How an Earthquake Can Throw the Body and Brain Off
2. Post-Earthquake Dizziness Syndrome : ทำไมหลังแผ่นดินไหวแล้วยังคงมีอาการเวียนหัว?
3. อาการเมาแผ่นดินไหว (Earthquake Sickness หรือ Post-earthquake Dizziness Syndrome)